Prof.Dr. Asuman Baytop

Türkiye’de botanik ve botanik tarihi araştırmalarının öncüsü, ilk bilim kadınlarımızdan biri. Mesleğini çok severek yapan, hayatını büyük bir merak ve öğrenme tutkusuyla geçiren örnek bir bilim insanı. 18 Şubat 2015 tarihinde kaybettiğimiz çok değerli hocamızı, ölüm yıldönümünde sevgi, saygı ve hayranlıkla anıyoruz. 

 

Prof. Dr. sc. nat, Dr. h.c. Asuman Baytop: 1943’de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Eczacı Mektebinden mezun olmuş. 1949’da Zürih ETH Eczacılık Enstitüsünden Dr.sc.nat. unvanı almış. İ.Ü. Fen Fakültesi ve daha sonra Tıp Fakültesi Eczacı Okulu Farmakognozi Kürsüsünde asistan olarak çalışmış. 1952’de Doçent ve 1963’de Profesör olmuş. 1964’te, İ.Ü. Eczacılık Fakültesinde yeni kurulan Farmasötik Botanik Kürsüsü direktörlüğüne atanmış. 1987’de emekli oluncaya kadar bu görevini sürdürmüş.

Türkiye florası üzerine çalışmaları ve topladığı bitki örnekleriyle P.H.Davis ve ekibi tarafından hazırlanan “Flora of Turkey” eserine katkılarından dolayı, eserin 8. Cildi (1984) Asuman Baytop ve eşi Turhan Baytop’a ithaf edilmiş; 1991’de Anadolu Üniversitesinden Dr.h.c. (fahri doktora) unvanına ve 1999’da TUBİTAK Hizmet ödülüne layık görülmüş.

Türkiye florasına katkıları: Eğitim ve öğretim hayatı boyunca devam ettiği botanik araştırmalarıyla Türkiye florasına toplam 11 yeni tür ve 3 alttür kazandırmış. Bunlardan biri de Crocus asumaniae (Asuman çiğdemi). Beyaz-açık leylak çiçekleriyle olağanüstü güzel bu endemik çiğdem türünü, ilk kez 1973’de Antalya civarında keşfetmiş.

Adını taşıyan 14 bitki + bir kültür çeşidi, adlandıran bilim insanlarıyla birlikte aşağıda (Özhatay, 2015):     

1. Allium baytopiorum Kollmann & N. Özhatay

2. Allium cyrilli Ten.  subsp. asumaniae N.Özhatay & İ.Genç

3. Crocus baytopiorum B.Mathew

4. Crocus asumaniae B.Mathew & T.Baytop

5. Galium baytopianum Ehrend. & Schönb.-Tem.

6. Asphodeline baytopiae Tuzlaci

7. Colchicum baytopiorum C.D.Brickell

8. Cirsium baytopae P.H.Davis & Parris

9. Tripleurospermum baytopianum E.Hossain

10. Astracantha baytopiana D.F. Chamb. & V.A. Matthews) Greuter & Burdet

11. Apera baytopiana Dogan

12. Stachys baytopiorum Kit Tan & Yildiz

13. Gypsophila baytopiorum Kit Tan

14. Fritillaria asumaniae R. Wallis, R. B.Wallis & N. Ozhatay

15. Rosa beggeriana‘nın beyaz çiçekli, kokulu ve katmerli bir kültür çeşidi Kit Tan ve Jerzy Zieliński tarafından Rosa ‘Asuman’ olarak isimlendirilmiş

Örnek bir bilim insanı: Meraklı kişilik; bitmeyen araştırma, öğrenme ve öğretme tutkusu; çalışkanlık; disiplin; bilimsel titizlik gibi özellikleriyle tanınıyor.  

1945’ten itibaren önce Türkiye’nin tıbbi bitkilerinden bir koleksiyon oluşturmaya başlamış. 1945-1990 yılları arasında gerçekleştirdiği arazi gezilerinden İ.Ü. Eczacılık Fakültesi Farmasötik Botanik Herbaryumuna (İSTE) yaklaşık 23000 örnek kazandırmış. Emekli olduktan sonra da İSTE’de bilimsel araştırmalarına, Türkiye florasına katkıda bulunmaya ve yayınlar hazırlamaya devam etmiş.

1943-2010 yılları arasındaki 67 yıl boyunca, 260 civarında yayın hazırlamış (kitaplar, araştırma makaleleri, kongre bildirileri, bilimsel konuşmalar, bir başka yazarın kitabı içinde yer alan makaleler, kitap önsözleri vb.). Bunlardan örnek olarak, Eczacılık Fakültesi öğrencileri için 3 ders kitabı ve bitki meraklıları için 2 kaynak kitap aşağıda:

1. “Bitkisel Drogların Anatomik Yapısı” (1.bs. 1959, 8.bs 1992)

2. “Farmasötik Botanik” (1.bs 1967, 6.bs.1996)

3. “Farmasötik Botanik Uygulamaları” (1993)

4. “Bitkilerin Bilimsel Adlarındaki Niteleyiciler ve Anlamları” (1995)

5. “İngilizce-Türkçe Botanik Kılavuzu” (1998)

“Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları” kitabından da ayrıca bahsetmek gerekiyor. Emeklilik döneminde araştırmalarını, özellikle Türkiye’de botanik eğitimi ve Türkiye florası tarihçelerine yoğunlaştırmış. Bu konuda 1989-2003 yılları arasında yazdığı bütün makaleleri bu kitapta bir araya getirilmiş. Editörlüğü kızı Prof. Dr. Feza Günergün tarafından yapılan kitap, 16. Yüzyıldan günümüze Türkiye’nin florası üzerine çalışmalar ve Osmanlı döneminde başlayıp 1933 yılındaki üniversite reformuna kadar Türkiye’deki botanik eğitim tarihini içeriyor (Bkz. Kaynaklar 1).

Prof. Dr. Asuman Baytop, bilime ve ülkemize yaptığı hizmetleriyle minnettar olduğumuz ve onur duyduğumuz bir hocamız. Türkiye’de botanik alanında çalışan, araştırma yapan ve bitkilere meraklı herkesin adını öğreneceği ve ilham alacağı biri. Öğrencileri, yayınları, keşfettiği bitkiler ve adının verildiği bitkilerle hep hatırlanacak.

Şubat 2021

Kaynaklar:

1. Baytop, A. (2004). “Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları”. TÜBİTAK, Akademik Dizi 3, Ankara.

2. Günergun, F. (2010). “Asuman Baytop'un Özgeçmişi, Botanik Geziler, Bitki Koleksiyonu, Kitapları, Yayın listesi”. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 10: 5-34.